Het Zwin

Het Zwin is heel bijzonder omdat er een natuurlijke overgang te zien is van de ene biotoop in de andere. Van de laagste plekken op het slik tot de hoogste delen op het schor is er een overgang van nat naar droog, van zout naar zoet, van veel naar weinig invloed door het getij. Zoute slikken en schorren zijn zeldzaam langs de kusten en riviermondingen van West-Europa. Ze genieten dan ook Europese bescherming.

Slikken lopen tweemaal per dag onder water. Daardoor zijn ze niet of zeer weinig begroeid. Door de kracht van het zeewater kunnen zaadjes zich niet hechten. De hoogste zones van het slik komen echter minder onder water te staan dan de laagste. Op die hoogste zones kunnen daardoor planten groeien die bestand zijn tegen zout water, bijvoorbeeld zeekraal, klein schorrenkruid of Engels slijkgras. 

Schorren overstromen slechts af en toe, bijvoorbeeld bij storm- of springvloed. Elke plant die er groeit, verdraagt een portie zout water. Hoogteverschillen en de duur van overstroming door zout water bepalen waar welke plant groeit. Elke plant zoekt zo haar eigen plekje. Een voorbeeld is de lamsoor, die ook bekend is als zwinneblomme. Begrazing door runderen zorgt ervoor dat de soortenrijke schorren behouden blijven en niet verdrongen worden door strandkweek, een woekerende grassoort.

Jaarlijks landen in het Zwin vele duizenden vogels om er te broeden, te overwinteren of naar voedsel te zoeken. Het is hier een voortdurend komen en gaan van vogels. Sommige houden even halt. Andere blijven weken of zelfs maanden ter plekke. Het Zwin is één van de belangrijkste vogelgebieden langs de Belgische kust en zelfs van heel België.

Het gebied is natuurlijk het meest gekend voor de ooievaar, maar ook vogels als de bergeend, tureluur, scholekster, wulp, kluut en lepelaar kan je hier zien. Nog een belangrijke vogelsoort in Het Zwin is de kleine zilverreiger. Deze kleine, witte reiger komt er graag langs zilte kreken en waterlopen speuren naar kleine visjes en garnaaltjes. Broeden doet hij in de Zwinduintjes en -polders. De zilverreiger werd dan ook de mascotte van de LIFE-natuurprojecten ZENO en ZTAR.

Het ontstaan van de Zwingeul gaat terug tot de 12de eeuw. Een superstorm sloeg toen een gat in de toenmalige duingordel. Door die doorbraak van de zee ontstond een geul, die via Sluis tot het huidige Damme liep.

Langzamerhand verzandde het Zwin en ook door de inpoldering werd de Zwingeul steeds nauwer en het Zwin steeds kleiner. In 1872 werd de Internationale Dijk rond het overblijvende getijdengebied aangelegd om de zee definitief van het land weg te houden. Bijna 150 jaar lang bleef zo een dynamisch gebied van iets meer dan 210 hectare over. Geleidelijk aan werd de geul steeds smaller en ondieper, waardoor er steeds minder zeewater binnenkwam. Slikken en schorren zandden aan en raakten begroeid met strandkweek, een agressieve grassoort die alles overwoekerde. Er was weinig voedsel meer te vinden voor vogels.

Het Zwin is tussen 2016 en 2019 uitgebreid met 120 hectare om de toekomst van dit unieke getijdengebied veilig te stellen. Vlaanderen en Nederland sloegen daarvoor de handen in elkaar en samen blijven ze de natuurkern van de Zwinstreek in topconditie houden. Door de uitbreiding is er een grotere oppervlakte van getijdennatuur gerealiseerd en het overstromingsgevaar vanuit zee voor het achterland is kleiner geworden. De nieuwe zeewerende kleidijk is uniek in Vlaanderen. Hij is even hoog (6 tot 7 meter) als de vorige Internationale Dijk, maar dubbel zo breed. Hij beschermt de kustlijn en het West-Vlaamse en Zeeuwse hinterland tegen stormvloeden vanuit zee die eens in de 4000 jaar voorkomen. De nieuwe dijk is ongeveer 26 hectare groot en wordt begraasd door schapen. 

De Zwinvlakte wordt begraasd door schapen en runderen. Die grazers zijn gekozen op basis van historische gegevens en om ecologische redenen. Tot halfweg de vorige eeuw werd de Zwinvlakte begraasd door een schaapskudde met een herder en door runderen van landbouwers uit de omgeving. Grazers hebben een grote invloed op de ontwikkeling van vegetaties. Het dominante gras strandkweek wordt door runderbegrazing teruggedrongen, waardoor andere planten meer kansen krijgen. Daardoor ontstaat een kleinschalig mozaïek van lagere en hogere vegetatie.

De nieuwe wandel- en fietspaden van meer dan 5 kilometer lang en de 4 nieuwe uitkijkpunten zorgen er samen met het vlonderpad voor dat je nog meer kunt genieten van het Zwin en de achterliggende polders. Veel plezier!