Kwaliteitslabel Plant van Hier

Autochtone bomen en struiken hebben grotere overlevingskansen omdat ze onder andere beter bestand zijn tegen lokale ziekten en uitzonderlijke vorstperiodes, en omdat ze beter interageren met andere lokale organismen dan ingevoerde exemplaren. Ze hebben zich immers gedurende vele eeuwen aangepast aan de lokale groeiomstandigheden. Dergelijke aanpassingen zijn opgeslagen in het genetisch materiaal van de planten en zijn dus erfelijk.

Door de tijden heen zijn autochtone bomen en struiken samen geëvolueerd met andere lokaal aanwezige organismen. Onze fauna en flora hebben zich daarom kunnen aanpassen aan de groei- en bloeicyclus van planten van hier. De rupsjes van de sleedoornpage eten bijvoorbeeld van de uitlopende twijgen van de sleedoorn wanneer ze in het voorjaar uit de eitjes komen. Wanneer de blaadjes vroeger of later dan gewoonlijk uitkomen, blijven die rupsjes op hun honger zitten.

Het klimaat verandert. We weten nog niet goed hoe onze planten precies zullen reageren op de voorspelde klimaatwijziging. De gemiddelde temperatuur zal stijgen, maar de dag- en nachtlengte zullen niet veranderen. We weten dat bomen en struiken aangepast zijn aan beide. Vooraanstaande wetenschappers pleiten in elk geval om in onze bossen te streven naar een zo hoog mogelijke genetische diversiteit voor een hogere klimaatbestendigheid. Juist omdat in de autochtone zaadboomgaarden heel wat vermeerderde individuen werden samengebracht afkomstig uit verschillende verspreide autochtone populaties, versterken we de genetische diversiteit door zaad te oogsten in deze zaadboomgaarden en het opgekweekte plantsoen te gebruiken bij aanplantingen.

Zowel het oogsten van de zaden, het opkweken van de planten als de verkoop gebeurt in Vlaanderen. Het label Plant van Hier staat dus voor korteketenproducten met een zeer lage CO₂-uitstoot.

De gezondheid van bomen en struiken wordt onder meer bepaald door het type bodem waarin ze groeien. Zo groeit de berk goed op arme zandgronden in de Kempen en wortelt de veldesdoorn liever in de rijke Haspengouwse grond. Elke regio is bezaaid met typische soorten die het landschap herkenbaar maken.

De Plant van Hier-zaadboomgaarden zijn samengesteld uit vermeerderde oeroude bomen, bosjes, hagen… Vaak staan die moederbomen op perceelsgrenzen of markeren ze een belangrijk punt in het landschap. Via de Plant van Hier-werking willen we dat levend erfgoed beschermen en het genetisch erfgoed bewaren.

De productie en verdeling van het zaad en plantgoed van Plant van Hier gebeurt lokaal. Dat bevordert de lokale werkgelegenheid. Het label stimuleert ook het inzetten van sociale werkplaatsen in het productieproces.

Omdat de ecologische voordelen van autochtone planten erg groot zijn, willen we met het kwaliteitslabel Plant van Hier de oorspronkelijke vegetatie weer in onze natuur brengen.

Enkel plantmateriaal dat als bosbouwkundig teeltmateriaal in de handel wordt gebracht, mag het kwaliteitslabel Plant van Hier dragen. Dat plantmateriaal moet dus van zaadoogst tot het verhandelen ervan voldoen aan strikte regels omtrent de erkenning en de vermarkting ervan. Dat wordt nauwgezet gecontroleerd door het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) en het Agentschap Landbouw en Zeevisserij.

• Ben je bosboomkweker, erkend overeenkomstig het Technisch Controlereglement van het Agentschap Landbouw en Zeevisserij, dan mag je het kwaliteitslabel of certificeringsmerk Plant van Hier gebruiken.
• Ben je doorverkoper of handelaar in bosplantsoen en wil je gebruikmaken van het certificeringsmerk Plant van Hier, dan moet je je laten registreren bij de beheerder van het merk, meer bepaald het Agentschap voor Natuur en Bos. Neem daarvoor contact op via plantvanhier@vlaanderen.be. 
• Ben je een organisatie die sensibiliseert rond het gebruik van Plant van Hier-plantmateriaal al dan niet in combinatie met het doorverkopen van dat materiaal aan particulieren of andere organisaties? Dan kun je het certificeringsmerk Plant van Hier gebruiken als je geregistreerd bent bij de beheerder, meer bepaald het Agentschap voor Natuur en Bos. Neem daarvoor contact op via plantvanhier@vlaanderen.be. 
   

• Lees het reglement voor het gebruik van en het toezicht op het certificeringsmerk ‘Plant van hier’
• Lees het besluit van de Vlaamse Regering betreffende de procedure tot erkenning van bosbouwkundig uitgangsmateriaal en het in de handel brengen van bosbouwkundig teeltmateriaal
   

• Bosroos >
• Brem >
• Duindoorn >
• Eenstijlige meidoorn >
• Europese vogelkers >
• Europese zwarte populier >
• Fladderiep >
• Gaspeldoorn >
• Gelderse roos >
• Gele kornoelje >
• Geoorde wilg >
• Gewone vlier >
• Haagbeuk >
• Hazelaar >
• Hondsroos >
• Hulst >
• Ratelpopulier, trilpopulier of esp >
• Rode kornoelje >
• Sleedoorn >
• Sporkehout of vuilboom >
• Tweestijlige meidoorn >
• Veldesdoorn >
• Wegedoorn >
• Wilde appel >
• Wilde kardinaalsmuts >
• Wilde liguster >
• Wilde lijsterbes >
• Wilde mispel >
• Wintereik >
• Winterlinde >
• Zachte berk >
• Zoete kers of boskers >
• Zomereik >
• Zomerlinde >
• Zwarte els >

Het verzamelen van zaden voor de opkweek van Plant van Hier-plantsoen kan enkel op erkende oogstlocaties. Er zijn in Vlaanderen diverse types van erkende oogstlocaties: 

• Zaadboomgaarden
• In-situlocaties
• Zaadbestanden
• Zaadtuinen

Om als zaadlocatie erkend te worden moet er aan specifieke criteria worden voldaan. Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) ziet toe op deze criteria en is verantwoordelijk voor erkenning. Het merendeel van de erkende oogstlocaties bestaat uit zaadboomgaarden aangelegd door het INBO. In die zaadboomgaarden werden diverse exemplaren van verschillende in-situlocaties bijeengebracht, wat de genetische diversiteit ten goede komt. 

Samen met het INBO werd een programma opgezet om zaadboomgaarden aan te leggen van de belangrijkste boom- en struiksoorten. Op die manier wordt de zaadbevoorrading voor de opkweek van Plant van Hier-plantsoen vergemakkelijkt. Daarnaast verhoogt de biodiversiteit doordat autochtone bomen en struiken afkomstig van verschillende in-situlocaties met elkaar kunnen kruisen in die zaadboomgaarden.  

In-situlocaties zijn relicten in het landschap die ook erkend zijn als autochtone oogstlocatie waarop kwekers kunnen oogsten. Natuur en Bos vindt het belangrijk dat de in-situlocaties van autochtone bomen en struiken zoveel mogelijk worden bewaard, want door ontbossing, bosfragmentering en intensief bosgebruik gaan er steeds meer verloren.

Niet-autochtone zaadlocaties die erkend zijn omwille van hun uitstekende bosbouwkundige eigenschappen zijn meestal zaadbestanden en uitzonderlijk ook zaadtuinen. 

• Een overzicht van alle erkende oogstlocaties in Vlaanderen vind je in het Register van het erkend uitgangsmateriaal > 
   

De geoogste zaden worden met grote zorg door gespecialiseerde kwekers opgekweekt. Zij zien er op toe dat de plantjes alles krijgen wat ze nodig hebben om uit te groeien tot sterke Planten van Hier. 

Alle kweektechnische handelingen vanaf de zaadoogst tot het verhandelen van het bosbouwkundig plantmateriaal, waartoe ook het Plant van Hier-plantmateriaal behoort, staan onder toezicht van het Agentschap Landbouw en Zeevisserij op basis van het Technisch Controlereglement Bosbouwkundig Teeltmateriaal.

Sleedoorn

• Wist je dat het populaire zaad van haagbeuk en hazelaar moeilijk te oogsten is? Hazelnoten zijn immers niet alleen in trek bij de kweeksector, maar ook bij eekhoorns, muizen en vogels. Vaak zijn deze diertjes al met de hazelnoten weg wanneer de oogstteams arriveren.
• Wist je dat je met 1 kilo hazelnootjes zo’n 350 hazelaars opkweekt en met 1 kilo proppen van zwarte els maar liefst 15.000 elzenboompjes?
• Wist je dat een volle zak lindezaad minder weegt dan een handvol rozenbottels?
• Wist je dat het hout van de wegedoorn in de ijstijd verwerkt werd tot houtskool?
• Wist je dat de wegedoorn een waardplant is voor onder andere de citroenvlinder en het boomblauwtje? Dat wil zeggen dat hun rupsjes of larven van deze plant eten zodat ze kunnen groeien en verpoppen.
• Wist je dat er van 400 kilo vers geplukte sleedoornbessen slechts 50 kilo zuiver zaad overblijft wanneer ze in de kwekerij geschoond worden? Daaruit kunnen ongeveer 135.000 jonge sleedoornplantjes opgekweekt worden. Na twee jaar zijn plantjes klaar om uit te planten.
• Wist je dat de rijpe bessen van de Gelderse roos naar zweetvoeten ruiken? Het vers geplukt goedje een paar dagen in een gesloten auto laten liggen, heeft gegarandeerd tot gevolg dat je de auto de komende dagen alleen te jouwer beschikking hebt.
• Wist je dat de haagbeuk de voorbije eeuw grotendeels uit ons landschap verdween? Maar de haagbeukbossen zijn van groot belang als genenbrongebied van bijzondere en zeldzame autochtone bomen en struiken en herbergen een rijke boskruidenflora. Ook uit cultuurhistorisch standpunt zijn haagbeuken niet meer weg te denken uit ons landschap.