Vleermuizen in Vlaanderen

Hun voedsel is al even gevarieerd als er soorten zijn. Bij ons en in de rest van Europa leven de meeste vleermuizen van insecten en spinnen. Vleermuizen zijn ook de enige zoogdieren die echt kunnen vliegen. Om prooien te vangen doen vleermuizen een beroep op echolocatie: ze roepen heel luid en door de echo’s van die roep kunnen ze zich een beeld van de omgeving vormen. De geluiden die ze maken, liggen gelukkig boven de menselijke gehoorgrens.

De vele verschillende soorten vleermuizen jagen op verschillende plaatsen: boven water, in boomkruinen, bosranden, stallen... Ze hebben ook meerdere zomerverblijfplaatsen zoals (zolders van) gebouwen, boomholtes, grotten, bunkers en vleermuiskasten, en verhuizen geregeld. Daardoor kunnen de aantallen per verblijfplaats van dag tot dag verschillen. Omdat vleermuizen insecten en spinnen eten, vinden ze in de winter te weinig voedsel. Daarom doen al onze vleermuizen een winterslaap. Dat doen ze vaak samen, bijvoorbeeld in forten, ijskelders en mergelgroeven, maar er zijn ook soorten die in boomholtes overwinteren.

In de lente verzamelen de vrouwtjes zich in kraamkolonies. Die moeten droog, donker, rustig en warm zijn. Vleermuizen kennen een trage voortplanting: ze baren één jong per jaar, dat na één maand al kan vliegen. Wordt de kolonie te groot, dan splitst die zichzelf op in kleinere groepen. Kraamkolonies kunnen 20 à 70 tot uitzonderlijk meer dan 100 dieren bevatten. De mannetjes leven apart, solitair of in kleine groepjes.

Hoewel veel mensen vleermuizen eng vinden, zijn het eigenlijk zachtaardige insecteneters. Vleermuizen zijn bovendien beschermde dieren. Je mag ze dus niet vangen of doden. Daar is ook geen reden toe: ze zijn volledig ongevaarlijk en hebben bovendien een groot nut. Zo vangen ze tot duizend muggen per nacht.

Sommige mensen zijn bang voor vleermuizen of vrezen dat ze hun huizen zullen binnenvliegen. Vleermuizen zijn echter volledig ongevaarlijk. Zelfs als ze huizen binnenvliegen of overwinteren in je huis richten ze geen schade aan en doen ze niemand kwaad.

Vliegen er vleermuizen rond je huis? Prijs je dan gelukkig! Ze verorberen lastige insecten, zoals muggen, en ook spinnen. Bovendien zorgen ze voor een mooi schouwspel bij valavond. Is een vleermuis uitzonderlijk je huis binnengevlogen? Zet dan gewoon een raam open en laat het diertje even met rust. Het zal vanzelf wegvliegen >

Soms durven vleermuizen zich te verschuilen in kleine holtes van je huis. Zo kunnen ze terechtkomen in spouwmuren of in spleten tussen de dakpannen. Ook dat is niet erg. Een vleermuiskolonie richt in een spouwmuur of dakholte geen schade aan. Vleermuizen brengen geen nestmateriaal binnen en knagen niet aan isolatiemateriaal of hout. Ze zorgen ook niet voor geurhinder. Ze maken enkel gebruik van de holte die er is.

Bovendien zal een vleermuis(kolonie) op termijn vanzelf wegtrekken. Op plaatsen waar de temperatuur sterk kan schommelen, zoals onder een dak, verdwijnen vleermuiskolonies vaak als het weer verandert. Begin augustus, na het kolonieseizoen, valt de groep uit elkaar en verdwijnen ze sowieso automatisch.

Vleermuizen zijn nuttige dieren. Je kunt hen een handje helpen met deze tips:

• Gebruik geen pesticiden rond je huis
• Maai je gras niet te vaak en zorg zo voor meer leven in je tuin
• Laat buitenverlichting niet onnodig branden en plaats zeker geen spots op bomen
• Spoor je gemeente aan om straatverlichting te doven of om vleermuisvriendelijke straatverlichting te gebruiken
• Hang een vleermuizenkast in je tuin (en heb geduld). Er bestaan ook inbouwkasten die je kunt integreren in een gebouw
• Doe mee aan de Nacht van de Vleermuis: www.nachtvandevleermuis.be

Vleermuizen zijn bovendien beschermde dieren. Je mag ze dus niet vangen of doden. Vanwege hun grote nut voor onze biodiversiteit werd er een soortenbeschermingsprogramma voor vleermuizen opgesteld, om de verschillende vleermuissoorten in Vlaanderen een flinke duw in de rug te geven. Zo worden er locaties beschermd waar ze kunnen overwinteren:

• Fortengordels Antwerpen met o.a. Fort Steendorp
• Fort Leopold en Vesten Diest
• Mergelgroeven Riemst
• Vleermuizenhotel Aarschot en Wortel Kolonie

Soms brengen ze de zomermaanden zelfs door op een originele manier:

• Boswachter Gert ontwierp samen met een kunstenaar een BAT-tery voor vleermuizen in Meetshovenbos.
• In historische gebouwen worden er warme zolders gecreëerd. Bekijk hieronder de trailer en het filmpje ‘Historische zolders - een kraamkliniek voor vleermuizen’.

Teaser

Filmpje

Naast bescherming richt het soortenbeschermingsprogramma zich ook op onderzoek. Meer weten?

• Lees meer over het soortenbeschermingsprogramma voor vleermuizen >
• Download het volledige soortenbeschermingsprogramma vleermuizen (pdf - 2.53 MB) of het ministerieel besluit van het SBP voor vleermuizen (pdf - 162 kB)

Vlaanderen kent zo’n 21 soorten vleermuizen, waarvan slechts en­kelen geregeld in gebouwen voor­komen. Meestal gaat dit om de gewone en kleine dwergvleermuis. Maar ook de laatvlieger, de gewone grootoor, beide soorten baard­vleermuizen en de zeer zeldzame ingekorven vleermuis leiden een verborgen en nachtelijk bestaan en kunnen vaak jarenlang een woning bewonen zonder dat ze opgemerkt worden.

Het gewicht van een vleermuis kan variëren van 5 tot 25 gram. Per dag zou een vleermuis ongeveer ¼ tot de helft van zijn lichaamsgewicht aan insecten en spinnen opeten. Voor een vleermuis van 20 gram komt dit neer op 1,8 tot 3,6 kg/jaar aan insecten. Dit maakt hen zeer belangrijk. Het is dus ook bij wet verboden ze te doden, te vangen of hun verblijfplaatsen te vernietigen.

Nee, zeker niet! Door de uitvliegopening van een kolonie af te sluiten, kun­nen de vleermuizen sterven en daardoor sterke geurhinder geven. Vanaf augustus vallen de kolonies stilaan van­zelf uiteen omdat de jongen gro­ter zijn en ze op zoek gaan naar een andere ver­blijfplaats. Is de situatie toch on­houdbaar, dan kun je best de hulp in­roepen van een vleermuisdeskundige via de Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt: vleermuizen@natuurpunt.be. 

In spleten tussen dakpannen en de muur, achter overhangende lood­slabben van een dak, achter een dakschild, via ventilatiespleten in spouwmuren of onder vensterban­ken of leien. Soms ook in rolluikkas­ten, achter vensterluiken of tussen het dakgebinte.

Ze gebruiken uitsluitend bestaande toegangen tot hun schuilplaatsen! Een opening van 2,5 x 1 cm volstaat. Vleermuizen brengen geen nestma­teriaal mee naar binnen en knagen niet aan houtwerk of isolatie.

Nee, niet in onze regio’s. Wel wordt er in Europa zo nu en dan een vorm van hondsdolheid bij vleermuizen geconstateerd, maar vleermuizen die in een woning voorkomen vor­men zeker geen gevaar. Vleermuizen die overdag aan een muur hangen of op de grond liggen, moet je ook absoluut met rust te laten.

Vliegen er vleermuizen uit je wo­ning? Tel ze op een warme avond in juni tussen 21u45 – 23u00 en stuur deze gegevens door (samen met je naam en adres). Je kunt ons helpen vleermuizen te beschermen door een beter inzicht te leveren in de conditie van dwergvleermuizen in Vlaande­ren. Stuur de gegevens door naar de Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt via vleermuizen@natuurpunt.be. 

Het kan gebeuren dat vleermuizen rakelings langs je heen scheren. Hun sonar heeft hun echter al lang laten weten dat jij geen smakelijk insect bent maar een groot, te mijden voorwerp. In je haren vliegen - en erin verstrikt raken - doen ze dus niet!